DE MARKEN BINNEN ZELHEM

In een akte van 8 mei 801 wordt Zelhem vermeld. Het is het tot dusver oudst bekende handschrift waarin de naam van villa Salehem voorkomt. In de tiende eeuw is in het cartularium de akte overgeschreven, en bewaard gebleven in het klooster van Werden. (univ.Bibl. Leiden: Cod. Voss. Lat 4. 55) In de dertiende eeuw is daarbij vermeld: Bernard, de Wideplo die in Salehem woont.
Helmbald heeft aan de kerk van de Heilige Verlosser, in beheer bij Ludger, relikwieën geschonken, bestaande uit grond in erfelijk bezit en in gemeenschap met zijn verwanten nabij Widapa, gelegen in Villa Salehem in het Goy. Later heeft hij de helft terug gevraagd tegen betaling van een halve solidus per jaar ten behoeve van zijn zoon. Archeologisch onderzoek na de vernietiging van de Zelhemse kerk door een bombardement tijdens W.O.II in maart 1945 levert sporen op van een kapel op die plaats. De rijksarcheoloog Renaud heeft deze rond 800 gedateerd en is mogelijk door Ludger gesticht. Het betekent dat villa Salehem nu al langer dan 1200 jaar bekend is.

 Een andere akte gaat over de marken in Zelhem.
Item curtis in Goie collata a fratre Everardo cum iudicio marchie, cum suis areis et earum debitis servitiis et omnibus eius attinentiis.

Het is een zinsnede uit een schenkingsakte, omstreeks het jaar 1200 door Dirk II, bisschop van Utrecht, voor het vroegere klooster Bethlehem, gelegen tussen Doetinchem en Gaanderen aan de Bielheimerbeek. Vandaar dat het ook wel Bielheim, Bielheem of Belhem werd genoemd. De vertaling van deze voor ons vrij belangrijke tekst is ongeveer als volgt:
Eveneens een er op het Gooi, ingebracht door broeder Everardus, met de zeggenschap over de mark, met zijn velden en de daarbij behorende dienstbaarheden en al zijn toebehoren.
(zie inleiding markeboek Zelhemmer-Hattemermark 1529-1577)

Kortweg betekent dit, dat er omstreeks 1200, maar mogelijk al veel eerder een mark bestond op het Gooi, het zandplateau met de enk tussen Zelhem en Hengelo, en dat het klooster Bethlehem daar toen een boerderij bezat, waar het markenrichterschap aan was verbonden.
Die mark kan later wel de Dunsborger-Hattemermark zijn genoemd.

De marken zijn:
Donkergrijs  Hengelose-Dunsborgermark
Lichtgrijs     Zelhemmer-Dunsborgermark
Beige         Zelhemmer-Hattemermark
Groen         Halsemark
Geel           Woltmark, Koningsveen,  Heerenveen, Wolfersveen
Paars         Obbink – Essinkmark

Grijs geaceerd is dorp Zelhem.

Marken hebben een boeiende geschiedenis. Ze vertellen over de bestuursvormen in het verleden binnen een kleine gemeenschap. In het in 2011 uitgegeven Markeboekje 1529 – 1577 Zelhemmer=Hattermermark wordt uitgebreid stilgestaan bij het ontstaan, historische achtergronden, naamgeving, enz.

DE LAMBERTIKERK VAN ZELHEM
In 2007 is het boek uitgegeven:
12 eeuwen lambertikerk geworteld in de gemeenschap van zelhem

Auteur Gerrit Rijsdorp
In dit 336 pagina's tellende boek komt de geschiedenis van het kerkgebouw, maar ook het kerkelijk leven na de reformatie tot circa 1985 uitgebreid aan de orde